Nelere ISBN verilir ?
• Basılı kitaplar ve kitapçıklar
• Kabartma yazı ile hazırlanmış kitaplar
• Yayıncı tarafından, düzenli olarak güncellenmesine ve takip edilmesine gerek olmadığı varsayılarak basılan yayınlar
• Ayrı Basılar: Bir danışma kaynağının bağımsız makaleleri ya da belirli sayıları (ancak söz konusu süreli yayının bütünü değil);
• Haritalar
• Eğitim/öğretim amaçlı filmler, videolar ve slaytlar
• Kaset, CD veya DVD’de işitsel kitaplar (konuşan kitaplar)
• İster fiziksel taşıyıcıda (makine tarafından okunan teypler, disketler, CD-ROM’lar) ister internette olsun, elektronik kitaplar
• Basılı monografik yayınların dijital kopyaları
• Mikrofilm yayınları
• Eğitim veya öğretim işlevli yazılım
• Karışık medya yayınları (temel olarak bir metin belgesine dayanması durumunda).
Nelere ISBN verilmez ?
• Süreli yayınlara
• Reklam vb amaçla kısa süreli hizmet için basılmış materyaller (Broşür, program, tanıtım katalogu v.d.)
• Basılı müzik eserleri
• Kitap başlığı ve metin kısmı olmayan sanat baskıları ve sanat dosyaları
• Kişisel dokümanlar (elektronik özgeçmiş ve kişi profili gibi)
• Tebrik kartları
• Müzik eseri kayıtları
• Eğitim ve öğretim işlevi dışında herhangi bir amaçla hazırlanmış yazılım
• Elektronik gazete bültenleri
• E-posta ve diğer elektronik haberleşme yöntemleri
• Oyunlar
• Neden ISBN kullanmalıyım?
Bir yayıncı veya kitapçı olarak kitap satmak amacında olduğunuza göre, bu sizin tercihinize bağlı olacaktır. Kitaplarınız ISBN’le sipariş edilemiyor veya dağıtılamıyorsa ve bibliyografik bilgi girişleri yapılmamışsa kitaplarınızın satışı yapılamayabilir. İnsanlar, kitaplarınızın mevcut olmadığını varsayacaktır ve olduğunu biliyor olmalarına rağmen, endüstriyel olmayan bir yöntemle kitaplarınızı temin etmenin çok sıkıntılı bir süreç olacağını düşüneceklerdir.
• Bir ISBN’im olmak zorunda mı?
Uluslararası ISBN Sistemi uyarınca ISBN alınmasını zorlayıcı bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca, hukuki ya da telif hakları koruması da sağlamaz. Buna rağmen bazı ülkelerde ISBN’in kullanımı kanunlarla belirlenmiştir.
• ISBN yayıncı unsurunu kim tahsis eder?
Sadece, Uluslararası ISBN Ajansı tarafından yetkilendirilmiş kayıt ajansları bireysel yayıncılara ISBN tahsis edebilir. Yayıncı numaraları da ilgili ISBN’ler de başka yayıncılara devredilemez ve satılamaz.
• ISBN karşılığı ücret ödemem gerekiyor mu?
Hayır. ISBN için ücret alınmamaktadır
• 10 haneli ISBN 13 haneliye nasıl çevrilir?
Kayıtlı kullanıcılar kullanıcı adı ve şifreleri ile sisteme girerek 13 Haneli ISBN’e Çevirme seçeneğinden yapılabilir.
• Daha önce 10 haneli ISBN alan bir materyal, aynı yayımcı tarafından yeniden yayınlanırsa (içerik, boyut ve sayfa sayısında değişiklik yapılmadan) eski ISBN’i kullanabilir mi?
10 haneli ISBN yeniden baskılarda 13 haneli ISBN’e çevrilerek kullanılır, yeni ISBN talebinde bulmaya gerek yoktur.
• İçeriğinde ve biçiminde değişiklik yapılarak yeniden basılacak materyal için, yeni bir ISBN alınır mı?
Evet.
• Daha önce ISBN alan bir materyal farklı bir adla ya da başka bir yayımcı tarafından basılacaksa yeni bir ISBN alınması gerekir mi?
Evet, ISBN almış materyalde isim yayımcı değişikliği durumunda yeni ISBN alınması gerekir.
• Materyal hiçbir değişiklik olmaksızın yeniden yayınlanacaksa yeni bir ISBN almasına gerek var mıdır?
Hayır.
• Aynı yayımcı tarafından bir materyal için alınmış olan ISBN, aynı yayımcı tarafından başka bir materyal için kullanılabilir mi?
Hayır. ISBN numarası bir materyali tanımlar ve başka bir materyal için kullanılmaz.
• Aynı materyal, farklı dillerde basılacak ise her bir dil için ayrı ISBN alır mı?
Evet. Her dil için ayrı ISBN alınması gerekir.
• Materyal, birden çok yayımcı tarafından ortak yayınlanacaksa her yayımcı ISBN alması gerekir mi?
Evet, her yayımcının kendi yayımcı ön sayısı üzerinden ISBN alması gerekir.
• Yılda bir kere yayınlanacak materyale ISBN alınması gerekir mi?
Evet, ISBN’le birlikte ISSN (Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası) de verilir.
• Yayımcının, ilk başvuruda belirlediği yayınlar için aldığı ön sayı grubu bittiğinde ne yapılır?
Yeni yayınları için ikinci bir yayımcı ön sayısı verilir.
• ISBN alınan yayının bibliyografik bilgilerinde bir değişiklik olursa ne yapılır?
Ajans’a bildirilen basım tarihi geçmemiş ise yayımcı düzeltme yapabilir. Basım tarihi geçmiş ise yayımcının yapılacak değişikliği mail ile Ajans’a bildirmesi gerekir.
• Birden fazla ciltten oluşan yayınlarda nasıl ISBN alınır?
Her cilde verilen ISBN yanında bütün ciltlerde ortak kullanılmak üzere bir de takım numarası verilir.
Örneğin: Sefiller ISBN 978-975-6856-00-9 (tk. no) ISBN 978-975-6856-01-7 (1.c.) ISBN 978-975-6856-00-9 (tk. no) ISBN 978-975-6856-02-4 (2.c.)
• Birden fazla yayından oluşan setler için nasıl ISBN verilir?
Ayrı ayrı satılmayacağı kesinse, tek bir ISBN alınır ve set içerisindeki her yayına aynı numara basılır.
• ISBN sistemine kayıtlı bir yayımcı yayın hakları başka bir kişi ya da kuruma devrettiğinde, ya da yayımcı yayın hayatına son verdiğinde ne yapılır?
Bu durumlarda Ajans bilgilendirilir.
• Yayımcı isim değişikliği yapmış ise ne yapmalıdır?
Yeni bir yayımcı ön sayısı için Ajansa başvurmalıdır.
• Yazarlar herhangi bir yayıneviyle anlaşmadan da kişisel olarak ISBN alabilirler mi?
Evet, ISBN sistemine kayıt olabilir ve şahıs yayımcı olarak ön sayısı alabilir.
• Üniversitelere bağlı alt birimlerle fakülte ve yüksekokullar nasıl ISBN alır?
Her üniversiteye bir ön sayıyı verilir. Üniversite yayını olarak basılacak materyaller için üniversite yayın komisyonu onayı, kurum kaşesi, yetkilisinin adı soyadı ve imzası ile Ajansa gönderilir.
• Bakanlıklara bağlı alt birimler nasıl ISBN alır?
Bakanlık, bağlı ve alt birimleri her ayrı Bakanlığa verilen yayımcı ön sayısı üzerinden ISBN alır.
• Birlikler, odalar, holdingler vb. nasıl ISBN alırlar?
Bağlı oldukları en üst birimin yayımcı ön sayısı üzerinden numara alır.
• ISBN alındığı halde basılmayan ya da yanlış basılması durumda ne yapılır?
ISBN’nin hiçbir geçerliliği yoktur. Bu gibi durumlarda Ajans bilgilendirilir.
• Fiyat değişiklikleri yeni bir ISBN alınmasını gerektir mi?
Hayır, gerekmez.
• Bir format değişikliği yeni ISBN gerektirir mi?
Evet, farklı formatlara farklı ISBN gerekir.
• Bir müzayede kataloğunun ISBN alması gerekir mi? Peki ya sergi katalogları?
Bir katalog eğer müzayedede satışa sunulan ürünlerle ilgili bilgi vermek üzere basılmışsa ISBN tahsis edilmemesi gerekir. Esasen, katalog bir pazarlama materyali (bir fiyatı olmasa bile) olarak kabul edilir ve ISBN sisteminin dışında bir ürün olarak görülür. Tam tersine, bir sergiye eşlik eden ve belirli sanatçılar veya konular üzerine yazılı bilgiler içeren kataloglar ISBN’e tabidirler.
• Satışa sunulmayacak kitapların da ISBN alması gerekli mi?
Tüm kitapların ISBN’le tanımlanması tercih nedenidir.
• Yayıncı tarafından alınan ancak henüz tahsisi yapılmamış ISBN’ ler ne olacaktır?
Yayıncı bu numaralar bitene kadar onları kullanmaya devam edecektir. Ancak, 978 ile prefiksleyip 13 haneli standarda dönüştürmek zorundadır. ISBN-10: 1-873671-00-8 dönüştürülerek ISBN-13: 978-1-873671-00-9 formunu alacaktır.
• Yabancı dilde bir kitap yayımlıyorum. Kitabıma, o dilin kullanıldığı ülke için belirlenen ISBN’i mi vermem gerekir?
Hayır. Grup künyesi, kitabın yayımlandığı dile göre değil, yayıncının bulunduğu ülkeye göre verilir.
• Bir kitabımı revize ediyorum. Yeni bir ISBN’e ihtiyacım var mı?
Metin içerisinde yapılacak önemli değişiklikler yeni ISBN gerektirir. Kitabın revize edilmesi halinde durum başlık sayfasının arka sayfasında belirtilir ve yeni ISBN’in de bu sayfaya basılması gerekir.
• Ciltleme veya metinde bir değişiklik yapılmadan yeniden yayımlanan bir kitabın yeni bir ISBN’e ihtiyacı var mı?
Hayır. Yayıncının da değişmemiş olması şartıyla orijinal numara aynı kalır.
• Pazarlamaya bağlı nedenlerle yeni bir ISBN’in tahsis eidlmesini istiyorum. Bu mümkün mü?
Yeni bir ISBN gerektiren metin, format ve ciltleme değişiklikleri olmadığı sürece, hayır.
• Bir kitabı hiçbir değişiklik yapmadan yeniden basıyor ve fiyatını değiştiriyorum. Yeni bir ISBN gerekli mi?
Hayır. Fiyatı değişse bile tıpkıbasımlara yeni ISBN verilmesine gerek yoktur.
• Başka bir yayıncıyla birlikte bir kitap basıyorum. Hangimizin ISBN’i kitapta görünecek?
Ortak yayınlarda her iki yayıncının da ISBN alma yetkisi vardır. Hangi numaranın hangi yayıncıyı temsil ettiği açıkça belirtilmelidir. Ancak kitabın stok ve dağıtım işlemleri sadece bir yayıncı tarafından yapılacaksa, bu işlemleri yürütecek olan ve arkadaki barkod sayfasında görülecek olan yayıncı adına ISBN tahsis edilmesi önerilir.
• ISBN tahsisi yapılmış kitaplar tükendiğinde bunlara yeniden ISBN verilmesi mümkün mü?
Hayır. ISBN, verilmiş bir başlığı temsil eder ve süresiz geçerliliği vardır. Baskısı tükenmiş olmasına rağmen bazı kitapçılarda bulunacaktır, en azından kütüphanelerde mevcudu her zaman olacaktır.
• Çoklu formatta/çoklu ciltler halinde hazırlanmış çalışmalara ISBN tahsisi nasıl yapılır?
Çoklu ciltler halinde basılan bir kitabın bütününe ISBN tahsisi gerekir; Set içinde yer alan ciltler birbirinden bağımsız olarak satılacaksa, her cildin kendi ISBN’i olması gerekir. Bu ciltlerin bağımsız satışı mümkün olmayıp toplu halde satışa sunulsalar bile her cilt için ayrı ISBN alınması önerilir. İadelerin (hasar görmüş nüshaların) işlemlerini kolaylaştırır, ve spesifik yayınlarla karıştırılması riskini ortadan kaldırır. Her ciltte tüm ISBN’lerin belirtilmesi gerekir. Benzer kurallar takımlara da (örneğin, bir kitapçıkla birlikte verilen bir CD-ROM) uygulanır. Takımın parçalarının ayrı ayrı da temin edilebilir olması durumunda her birine ayrı ISBN, takımın tümüne de bir ISBN verilir.
• Bir konu başlığında bir seri halinde yayın yapıyorum. ISBN mi, ISSN mi almam lazım?
Seriye ISSN tahsis edilirken, ayrı her bir parçasına ISBN verilmesi gerekir.
• Bir kitabı yeni bir başlıkla yeniden basarsam yeni bir ISBN almam gerekir mi?
Evet, yeni başlık yeni ISBN tahsisini gerektirir.
• ISBN yayıncı ön sayısı tahsis edilmiş olan başka bir şirketi devralıyorum. Gelecekte tüm kitaplar benim adım altında yayımlanacak. Diğer şirketin tüm yayınlarını yeniden numaralandırabilir miyim?
Eğer kitaplar kendi adınız altında ve kitabın üzerinde kendi adınız bulunarak yeniden basılacaksa yeniden başvuru yapmanız ve yeni yayımcı ön sayısı almanız gerekir. Yeniden basılmayacaksa daha önce alınmış ISBN’ler değiştirilemez.
• Ben bir yayıncı değilim; yine de ISBN alabilir miyim?
Evet. ISBN sisteminde, bir grup, organizasyon, şirket ya da bir yayının koordinasyonu ve yayımından sorumlu gerçek kişi olabilir. Doğal olarak, bir yayının finansal risklerini taşıyan ve o ürünü erişilebilir hale getiren bir kişi ya da kuruluş söz konusu olabilir. Ücret karşılığı yayınları basan matbaa yayıncı olarak kabul edilmez.
• Kitabın yanı sıra oyuncak gibi birçok başka ürün de satıyorum. ISBN sadece kitapları tanımladığına göre, diğer ürünler için ne yapmalıyım?
Bu tür materyaller, EAN ürün numarası gibi farklı numaralandırma sistemlerine göre numaralandırılırlar. Modern tarama cihazları, farklı nitelikteki barkod numaralarını okuyabilme ve işlem yapabilme kapasitesine sahiptir. Ülkemizde Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı olarak Mal Numaralama Müdürlükleri bu ürünlere barkod vermektedir.
• Bir elektronik yayının farklı formatlarının (örneğin PDF, HTML) farklı ISBN’lere ihtiyacı var mıdır?
Bir elektronik yayının farklı formatları farklı yayınlar olarak kabul edilir ve bu nedenle de, eğer ayrı ayrı kullanıma sunulacaklarsa, farklı formatlara farklı ISBN tahsisi gerekir.
• Sadece bir tane ISBN istersem ne olacak?
ISBN sistemi tek yayın için ISBN verebilmektedir.
• Başka ülkelerde ilgililer benim kitaplarıma ilişkin bilgilere ulaşabilecekler mi? Eğer mümkün değilse, bunu nasıl başarabilirim?
Hayır. Bunun mümkün olabilmesi için ilgili ISBN ajansına başvurarak, ulusal yayın kataloglarına (yayımlanmış kitaplar) girebilmek için ne yapmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz. Kimi durumlarda, bunun mümkün olabilmesi için ya o ülkeden bir dağıtımcıyla anlaşmanız ya da o ülkede bir işyeri adresi bildirmeniz gerekebilir. Bazı durumlarda da, kitabın, o ülke dilinde yayımlanmış olması şartı aranabilir.
• ISBN’i ve yapısını revize etmede en önemli amaç neydi?
En önemli amaç, ISBN sisteminin numaralandırma kapasitesinin artırılmasıdır. Elektronik yayıncılığın devreye girmesi ve yayıncılık endüstrisinde meydana gelen diğer değişmeler, ISBN sisteminin numaralandırma kapasitesi, ISBN sistemi 1960’lı yılların sonlarında basılı kitaplar için ilk oluşturulduğunda tahmin edilenden çok daha hızlı bir biçimde tüketilmiştir.
• ISBN sisteminde yapılan değişiklikler nelerdir?
ISBN’in uzunluğu 10 haneden 13 haneye çıkarılmıştır. ISBN artık, Uluslararası EAN tarafından sağlanan 3 rakamlı öncel bir prefix içerecektir. Uluslararası EAN tarafından kullanıma sunulan ilk iki prefix, 978 ve 979’dur, ancak sistemin devamlılığının sağlanabilmesi için gelecekte ek tahsisatlar yapılabilecektir. ISBN’lerin yine bir kontrol rakamı olacaktır ancak hesaplama yöntemi değişmiştir; algoritmaya ilişkin bilgiler için lütfen Bölüm 4.5’e bakınız.
• Neden bu yöntem de, başkaları değil?
Kitaplar şu anda da hem ISBN hem de EAN-13 barkodu alabildiklerinden 13 haneli yöntem önerilmiştir (örneğin 978’le prefixlenmiş, nihai kontrol rakamı yeniden hesaplanmış olan 10 haneli ISBN). Bu yöntem aynı zamanda, yıllar öncesinden EAN sistemindeki kitap ticaretinde kullanılmak üzere rezerve edilen “979” EAN prefixinin ISBN sistemi içinde kullanımını da mümkün hale getirmektedir.
• 13-haneli ISBN’e geçişin etkileri ne olacaktır?
ISBN verilerini otomatik sistemlerde kaydeden, depolayan ve değişimini yapan herkesin, sistemlerinin 13-haneli ISBN’e uygun hale gelmesini sağlaması gerekmektedir. Yayıncılar, dağıtımcılar, perakendeciler ve kütüphaneler bu değişikliklerden en çok etkilenecek kullanıcı gruplarıdır. Otomatik sipariş sistemleri, muhasebe kontrol sistemleri, nokta satışı sistemleri ve kütüphane veritabanları gibi yazılım uygulamaları da etkilenecektir.
• Önceden yayımlanmış olan eserlere yeni ISBN tahsis edilecek midir?
Hayır. Mevcut ISBN’ler 1 Ocak 2007 tarihinde 978 ile prefikslenerek 10 haneden 13 haneliye dönüştürülecektir. Mevcudu tükenmiş veya kataloga önceden girmiş olup işlem yapılacak tüm kitapların kayıtlarında uygulanacaktır.
Bir kitap yeniden baskıya girmediği sürece ISBN veya barkodunun değiştirilmesine gerek yoktur, çünkü üzerinde yer alan EAN 13, 13 haneli ISBN’le benzer yapıya sahiptir.
• Yayıncılar, ellerinde bulunan 10 haneli ISBN’leri, başına 978 prefiksini ekleyerek yeniden kullanabilirler mi?
Hayır. Eski ISBN’in başına 978 eklemek yeni bir yayın (yeni ISBN) tanımlaması anlamını taşımayacaktır. Bu nedenle yeni bir ürüne uygulanamaz.
• 1 Ocak 2007’den sonra ticari taraflarla 10 haneli ISBN sistemi aracılığıyla iletişim kurabilecek miyim?
Bu tarihten sonra 13 haneli ISBN kullanılacak ve tüm yönetim, işletim sistemleri bu sisteme uyarlanacaktır. 10 haneli ISBN’ler bu tarihten sonra tanınmayacaktır. Ancak, geçiş aşamasında, yapılan anlaşmalara istinaden her iki format da kullanılmaya devam edilebilir.
• Yayıncılar 13 haneli ISBN’e geçmek zorunda mıdır yoksa 10 haneli sistemi kullanmaya devam edebilecekler midir?
Yayıncıların, 1 Ocak 2007 itibarıyla 13 haneli sisteme geçmeleri, özellikle 979’un işletmeye alınmasından itibaren olası karışıklıkların önlenmesini sağlamak açısından önemlidir. Ancak, gerekli tüm hazırlıkların ve değişikliklerin bu tarihten önce tamamlanmış olması şiddetle tavsiye edilir. Mekanik sistemlerin, iletişimde bir kesintiye sebebiyet vermemek açısından en kısa sürede yenilenmesi önem arz etmektedir.
• Hem 10 hem de 13 haneli ISBN birlikte bir yayına basılabilir mi?
1 Ocak 2007’den sonra basılacak kitaplara sadece 13 haneli ISBN verilecektir. Ancak geçiş sürecinde maliyetlerin mümkün olduğunca düşürülebilmesi için yayıncılara başlık sayfasında, bu tarihten sonra 10 haneli numaranın kolayca silinmesine uygun bir şekilde her iki numarayı da basmaları tavsiye edilir.
1 Ocak 2007’den sonra basılacak kitaplarda 13 haneli ISBN’i, tirelerle doğru bir şekilde ayrılmış yapısını muhafaza ederek, gözle okunabilecek şekilde arka kapaktaki barkodun üst kısmına basmaları gerekmektedir.